بازگشت به دوره

درس ششم: اراده, وراثت و محیط

0% تکمیل
0/0 مرحله‌ها
این دوره هیچ بخشی ندارد.
درس 0 از 0
درحال پیشرفت

درس ششم: اراده, وراثت و محیط

aidamousapour · 31 فروردین 1399

وراثت- محیط

کدام یک از دو عامل وراثت یا محیط مهم تر است؟ این پرسشی است که دانشمندان به آن پاسخ یک سانی نداده اند. برخی بیشتر به وراثت اهمیت داده اند، در حالی که برخی دیگر، عامل محیط را بر وراثت ترجیح می دهند. این اختلاف میان دانشمندان اسلامی نیز وجود دارد. گرچه در اینجا تأثیر هریک از دو عامل را جداگانه بیان کردیم، حقیقت آن است که در دیدگاه های دانشمندان معاصر به تعامل این دو می پردازند. برای مثال، وودورث اثر وراثت و محیط را به مساحت مستطیل تشبیه می کند و می گوید: همان گونه که مساحت مستطیل بر طول هریک از قاعده و ارتفاع متوقف است، رشد انسان نیز بر تعامل این دو عامل متوقف است. اگر دو بذر را از دو جنس در زمینی با شرایطی مساوی بکاریم، از بذر خوب، محصول خوب و از بذر نامناسب، نتیجه نامطلوب به دست می آید. حال اگر یک نوع بذر را در دو خاک و با شرایطی متفاوت بکاریم، از خاک مناسب، محصولی خوب و از خاک نامناسب، محصولی نامطلوب حاصل می شود.

از منابع اسلامی چنین برمی آید که برخی ویژگی ها مانند خلق و خو و رنگ پوست، بیشتر به واسطه عوامل ارثی تعیین می شود؛ هر چند تأثیر محیط نفی نمی شود. در برخی موارد، مانند هوش و استعداد، وراثت زمینه ساز است و عوامل محیط آنها را به فعلیت می رسانند. گاهی نیز تعامل این دو، نقش تعیین کننده ای در رشد ندارند، بلکه عامل دیگری در این زمینه نقش اساسی ایفا می کند. این همان اراده و انتخاب انسان است که آن را توضیح خواهیم داد.

٣. اراده

امتیاز انسان بر دیگر موجودات و وجه تمایز او، داشتن اراده و اختیار است. توانایی ویژه انسان که بر اساس آن، فرد تأثیرهای زیستی و محیطی را در تسلط خود در آورده، آگاهانه مسیری را برای رشد برمی گزیند. روشن است که اعمالی چون ضربان قلب در قلمرو اختیار انسان نیستند و مراد از اراده، اعمالی است که از سر اختيار انجام بگیرد و انتخاب یک راه، از میان مسیرهای گوناگون است.

با توجه به اینکه اراده از نهاد آدمی سرچشمه می گیرد، نداشتن اراده در روح و روان انسان خلل ایجاد می کند؛ زیرا در زندگی آدمی و مسیر پیشرفت او موانعی است که جز با اراده نمی توان از آنها گذشت. بنابراین، افرادی که ندای بی حالی، بی حوصلگی و ناامیدی سر می دهند، به راحتی نمی توانند از این مسیر بگذرند و این اراده است که با پشتکار و مقاومت، آدمی را به مقصد می رساند. از این روی، برخی گفته اند: فرد بااراده، کسی است که هدفی معقول دارد که تا دستیابی به آن ناامید نمی شود و مشکلات، مانع پیشرفت او نخواهند شد.

اراده به منزله آبشاری است که راه خود را از میان سنگ های سخت و برنده باز می کند و جلو می رود. رهبران با اراده، همیشه راه خود را به سوی اهداف عالی باز می کنند و سختی کار از پیشرفت آنان جلوگیری نمی کند.

بنابراین، هرچند تأثیر وراثت و محیط . که بیشتر روان شناسان تنها به این دو توجه کرده اند – بر رشد انسان انکارناپذیر است، عامل دیگری به نام اراده و اختیار نیز بر برخی رفتارهای انسان حاکم است. رشد برخی از ابعاد انسان مانند بعد اخلاقی – معنوی، بدون رفتارهای ارادی امکان پذیر نیست؛ چرا که کمال و سعادت جاودانی بشر با همین عمل اختیاری او به دست می آید. در حقیقت، اراده نقش تعیین کننده ای در ابعادی که رشد آنها به رفتارهای آگاهانه وابسته است، دارد.

قطعا طلاب علوم دینی بعنوان پرچم دار هدایت مردم به خصوص آشنا سازی کودکان و نوجوانان با شهد شیرین دین اسلام، در مرجله اول ابتدا بایستی با اصول تربیت دینی آشنا شده و سپس در مرحله بعد بعنوان تاثیر گذار ترین فرد در زندگی افراد از نظر اخلاقی و تربیتی، از اصول رشد و عوامل موثر در رشد صحیح آنها به طور کاربردی استفاده نمایند. امیدوارم شما همراهان گرامی با فراگیری مطالب فوق در امر تربیت افراد خدوم به جهان اسلام پیروز باشید.

منابع:

  1. سوره نسا آیه ۷۷
  2. سوزه بقره آیه ۲۵۶
  3. سوره اعراف آیه ۱۴۶
  4. نهج البلاغه حکمت ۴۲۱
  5. سوره حج آیه ۲۲
  6. سوره مومنون آیه ۱۲- ۱۴
  7. سوره غافر آیه ۶۷
  8. سوره انعام آیه ۱۵۶
  9. بحارالانوار جلد ۷۷ صفحه ۳۸۵
  10. غررالحکم و دررالکلم جلد ۱ صفحه ۳۴۰
  11. بحارالانوار جلد ۴۲ صفحه ۹۸
  12. بحارالانوار جلد ۱۰۴ صفحه ۹۳
  13. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل جلد ۱۴ صفحه ۳۰۴
  14. محمع البیان جلد ۱ صفحه ۶۵۹
  15. سوره فرقان آیه ۲۷- ۲۸
  16. تحریرالمواعظ العددیه صفحه ۱۷۴
  17. بحارالانوار جلد ۷۴ صفحه ۱۸۵

منبع متون: کتاب روانشناسی کاربردی ابوالحسن حقانی جلد ۱ صفحه ۸۳ – ۱۱۰

پاسخ‌ها

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

PHP Code Snippets Powered By : XYZScripts.com