درس پنجم: تفاوت تصمیم گیری و تصمیم سازی

درس پنجم: تفاوت تصمیم گیری و تصمیم سازی

از طلاب فراگیر انتظار می رود در پایان مطالعه این درس بتوانند:

• تفاوت تصمیم گیری با تصمیم سازی را بیان کنند
• چند فرد تصمیم ساز را نام ببرد و تاثیر آن ها را در تصمیم سازی بیان کند
• اهمیت نقش تصمیم سازان را در قالب مثال پیاده کند.

تصمیم گیری و تصمیم سازی دو مفهومی هستند که گاه، از تفاوت آن‌ها غافل می‌شویم. معمولاً این تصمیم گیری است که شهرت بیشتری دارد و بیش از تصمیم سازی مورد توجه قرار می‌گیرد؛ به همین علت، این درس کوتاه و البته مهم را به تأکید بر مفهوم تصمیم سازی اختصاص داده‌ایم.

ابتدا به تفاوت تصمیم گیری و تصمیم سازی می‌پردازیم و سپس، به چند نکته درباره‌ی اهمیت نقش تصمیم سازان اشاره خواهیم کرد.

مفهوم تصمیم سازی چیست؟

می‌دانیم که یکی از مراحل مهم تصمیم گیری، انتخاب کردن است. دانش و مهارت حل مسئله، به عنوان بخشی از فرایند تصمیم گیری، به ما کمک می‌کند تا گزینه‌های پیش رو را بیابیم و تشخیص دهیم. سپس، با انتخاب یکی از گزینه‌ها، تصمیم‌گیری به پایان می‌رسد.

چه در محیط خانه و خانواده و چه در مدرسه و محل تحصیل و چه در نقش مدیر فرهنگی یکی از ارگان های نظامی، پیش می‌آید که مسئولیت انتخاب گزینه‌ی نهایی بر عهده‌ی یک نفر گذاشته می‌شود؛ اما فرد یا افراد دیگری هستند که در مراحل قبلی تصمیم گیری، نقش ایفا می‌کنند.

گردآوری اطلاعات و تحلیل آن‌ها، معرفی منابعی که می‌توان به آن‌ها مراجعه کرد، فهرست کردن گزینه‌ها و برآورد هزینه‌‌ و دستاورد هر گزینه، از جمله فعالیت‌هایی است که پیش از انتخاب نهایی انجام می‌شود و ممکن است انتخاب‌کننده‌ی نهایی (فرد تصمیم‌گیر) آن‌ها را بر عهده‌ی افرادی دیگر بگذارد. کسانی که تا قبل از مرحله‌ی انتخاب نهایی، در تصمیم گیری نقش ایفا می‌کنند، تصمیم ساز نامیده می‌شوند.

چند مثال از افراد تصمیم ساز

حتماً با خواندن تعریف تصمیم سازی، مثال‌های بسیاری به ذهن شما خطور کرده است.

بنابراین در این‌جا صرفاً به چند مثال محدود اکتفا می‌کنیم:

• در محیط خانواده، فرض کنید شما می خواهید برای هدیه تولد ۸ سالگی فرزند خود او را به یک کتاب فروشی ببرید تا برای خود هرکتابی را که می خواهد انتخاب کند. اما شما با اینکه به او قول داده اید هر کتابی را کی خودش دوست دارد انتخاب کند، او را به فروشگاه خاصی می برید و می دانید این فروشگاه کتاب های مناسبی برای فرزند یک طلبه دارد و گزینه های نامناسب را برای فروش عرضه نمی کند.
• در برخی مدارس علمیه گاهی اوقات نقش تصمیم ساز را مسئول تلفنخانه مدرسه، ایفا می‌کند. او با برقرار کردن و یا نکردن تماس‌هایی که از بیرون مدرسه در ساعات درسی طلاب گرفته می شود و یا راه دادن و یا ندادن برخی ملاقات کنندگانی که وقت طلاب را می گیرند و آن ها را از ممحض بودن در درس و بحث باز می دارند روی تصمیمات طلاب اثر می گذارند.
• کارشناسان در بسیاری از سازمان‌ها، مانند مرکز مدیریت حوزه علمیه، نقش تصمیم ساز را به شکل رسمی برعهده دارند. به همین علت می‌شنویم که مدیران حوزه علمیه می‌گویند ما بر اساس کارِ کارشناسی یا گزارش کارشناسان، این یا آن تصمیم را گرفته‌ایم. گزارش کارشناسی، گزینه‌های محتمل و تحلیل آن‌ها را در اختیار مدیر قرار می‌دهد و نهایتاً این مدیر است که حکم نهایی (انتخاب آخر)‌ را اعلام می‌کند.

اهمیت تصمیم ساز‌ها

بسیار پیش می‌آید که ما، چه در فعالیت‌های خودمان و چه در موقعیت کسی که با یک مجموعه‌ی دیگر وارد تعامل می‌شویم، اهمیت تصمیم سازی را فراموش می‌کنیم یا دست‌کم می‌گیریم. این جدا از وضعیتی است که مسئولیت تصمیم‌سازی، رسماً بر عهده‌ی ما گذاشته می‌شود.

مثلاً مدیر مدرسه از ما می خواهد در قالب یک پژوهش میدانی عوامل تاثیر گذار بر یک مباحثه مطلوب را بررسی کنیم و در نهایت چند شیوه کارآمد را برای مباحثه صحیح و پویا را به مدیر مدرسه ارائه کنیم تا او بهترین شیوه از میان آن ها را انتخاب و در مدرسه به صورت رسمی اعلام کند و طلاب مدرسه را موظف به رعایت آن شیوه مباحثه نماید. در این حالت شما هستید که با ارائه شیوه های مختلف مباحثه در تصمیم گیری مدیر نقش تصمیم ساز را ایفا می کنید. بنابراین، بدون این‌که نقش تصمیم گیر را به شکل رسمی بر عهده داشته باشید، بر روی تصمیم نهایی تأثیر می‌گذارید.

اندکی تامل:

چه مثال‌ها و تجربه‌هایی در زمینه‌ی تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی دارید که فکر می‌کنید می‌تواند برای دوستان‌تان مفید باشد؟