از فراگیران در سامانه مسیر طلبه انتظار می رود بعد از مطالعه این درس:
- با انواع ارزشیابی ها و ضرورت به کارگیری آن ها آشنا شود.
- روش به کار بستن انواع ارزشیابی ها را بیاموزد و مزایا و معایب هریک را درک کند.
- بتواند هر یک از ازین شیوه ها را در کلاس خود به کار ببرد.
- ارزشیابی از طریق انجام پروژه
یکی از روش هایی که فرصت ارزشیابی توصیفی از فرایند و محصول یادگیری دانش آموزان را به خوبی فراهم می کند، پروژه است. اگر فعالیت هایی تحت عنوان پروژه که فرصت های یادگیری متنوعی برای فراگیران ایجاد می کند، به درستی هدایت شوند، از مؤثرترین شیوه ها در سهیم کردن دانش آموزان در فرایند آموزش و پایدار کردن آموخته های ایشان در حیطه های مختلف دانش، مهارت و نگرش می باشند زیرا برای آنکه آموخته ای در ذهن یادگیرنده ثبت شود، باید آن را در موقعیت های مناسب به کار گیرد.
فعالیت های پروژه ای برای دانش آموزان فرصت «آموختن برای به کار بستن» فراهم می کنند. معمولا پروژه های دانش آموزی که هدف های برنامه درسی را در بر دارد تا حدودی پیچیده تر از تکالیف معمولی است و دانش آموز می تواند آنها را به صورت انفرادی یا گروهی انجام دهد. عنوان فعالیت ها می تواند توسط معلم یا دانش آموز و یا با همفکری هر دو انتخاب شود. محل انجام فعالیت ممکن است کلاس و یا خارج از کلاس و یا ترکیبی از این دو باشد.
وارد کردن پروژه ها در برنامه های آموزشی به معلم فرصت می دهد تا به تفاوت های فردی دانش آموزان احترام گذاشته و به آنان فرصت دهد که به حوزه مورد علاقه خود بپردازند و استعدادهایشان را کشف نموده و بروز دهند. هنگامی که دانش آموزان به صورت انفرادی یا گروهی پروژه ای را انجام می دهند، انتظار دارند معلم به آنان فرصت دهد تا حاصل کار خود را ارائه دهند. زمانی که دانش آموز می داند باید پروژه خود را در کلاس و در حضور جمع ارائه کند و در مورد آن توضیح و به پرسش های دانش آموزان پاسخ دهد، موظف می شود از جزئیات کار حتی اگر بخشی از آن با همکاری خانواده یا دیگر افراد انجام شده است، مطلع شود.
پروژۀ دانش آموزان چگونه هدایت و ارزشیابی شود: هنگامی که دانش آموزان به طور انفرادی یا گروهی پروژه ای را انتخاب می کنند، لازم است موارد زیر در نظر گرفته شوند:
- دانش آموزان از هدف ها و حدود انتظارات پروژه آگاه شوند.
- والدین دانش آموزان در جریان پروژه و هدف ها و انتظارات آن قرار گیرند
- دانش آموزان به طور انفرادی یا گروهی، برنامه کار خود را مشخص و زمانی را با تأیید آموزگار برای ارائه گزارش کار خود اعلام کنند.
- در زمان مقرر، به دانش آموز یا گروه دانش آموزان فرصت داده شود تا گزارش کامل کار خود را به کلاس ارائه دهند.
- دانش آموزان بر اساس فهرست انتظارات و با نظر خودشان ارزشیابی شوند.
مزایای استفاده از پروژه
- خصلت جست وجوگری و کنجکاوی فراگیران برانگیخته می شود.
- مهارت حل مسئله در دانش آموزان پرورش می یابد.
- فرصت های همکاری مثبت بین افراد در کلاس افزایش می یابد.
- مهارت نقادی و نقدپذیری دانش آموزان افزایش می یابد.
- دانش آموزان با استفاده از استعدادهای خاص خود، یک محصول کیفی تولید می کنند.
- اعتماد به نفس دانش آموزان افزایش می یابد.
- به دانش آموزان فرصت می دهد تا به پرسش های خود نظم دهند و برای یافتن پاسخ، برنامه ریزی کنند.
- به معلم این امکان را می دهد تا از فرصت های متفاوتی برای ارزشیابی فراگیران بهره جوید.
- به فراگیران این فرصت را می دهد تا با انتخاب آزاد، زمینه فعالیت و استعداد خویش را کشف کنند.
- خودارزیابی (خودسنجی)
خودارزیابی به معنای آن است که دانش آموزان در امر ارزشیابی دخالت داده شوند و یاد بگیرند که به خود ارزشیابی بپردازند. در این زمینه معلمان باید فرصت هایی را برای دانش آموزان فراهم آورند تا آن ها بتوانند با انگیزه لازم ارتباط مشارکت جویانه ای نیز با معلم برقرار نمایند. خودارزیابی دانش هرچند هم که نتواند مطابق واقعیات صورت گیرد، اما در ایجاد جلب اعتماد بیش تر دانش آموزان به معلم و تقویت حس اعتماد به نفس در آن ها و احساس فضای مطلوب و به دور از هیجان و اضطراب زیان بار در امر ارزشیابی فوق العاده موثر خواهد بود، ضمن آن که این رویکرد متضمن نوعی آموزش و یادگیری غیر مستقیم نیز می باشد. خودارزیابی دانش آموزان به شیوه های متنوعی می تواند صورت گیرد.
از جمله تهیه سوالات پیشنهادی دانش آموزان برای امتحان که در واقع انعکاسی از علایق و توانایی های دانش آموزان نیز خواهد بود. در تکمیل این روش معلم باید با بررسی سوالات و جرح و تعدیل آن ها، مناسب ترین سوالات امتحانی را طراحی کند، به گونه ای که دانش آموزان پس از مواجهه با آن ها احساس نمایند که در واقع خود آن ها عوامل ارزشیابی بوده اند.
روش دیگر این که معلم با تهیه سیاهه رفتارهایی مناسب که در اختیار دانش آموزان قرار می دهد، از آن ها بخواهد که هر یک از آن ها براساس مندرجات، سیاهه خود را مورد ارزیابی و قضاوت قرار دهند تا بدین گونه به دانش آموزان فرصت تامل و تعمق در رفتارها و اعمالشان را داده باشد. بدیهی است نحوه عملکرد دانش آموزان در هر یک از این روش ها می تواند بازخورد مناسب و قابل توجهی را برای ارزشیابی های معلم از دانش آموزان فراهم آورد.
خودارزیابی عبارت است از ارزشیابی فرد از عملکرد و فعالیت های یادگیری خویش به منظور افزایش مراقبت از یادگیری. هدف اساسی از این روش ایجاد احساس مسئولیت بیشتر نسبت به یادگیری است. اگر از دانش آموزان خواسته شود تا خود درباره پاسخ ها و کارهای خویش فکر کنند، کمک مؤثری به یادگیری آنان خواهد بود. از این طریق، آنها قادر خواهند بود تا آنچه را که فراگرفته اند، ارزشیابی کنند و همچنین به آنان فرصت داده می شود تا خطای استنباط های خود را شخصا اصلاح کنند.ً
برای ایجاد زمینه مناسب جهت اجرای خودارزیابی، لازم است دانش آموزان در تعیین ملاک های ارزشیابی و اینکه به چه چیزی باید وزن داده شود، چه چیزی بیانگر کار خوب، درست و موفقیت آمیز است، مشارکت داشته باشند. این مشارکت موجب می شود تا بخشی از مسئولیت ارزشیابی بر عهده دانش آموزان باشد. ارزشیابی کارهای خود، ممکن است برای برخی از دانش آموزان و به ویژه دانش آموزان خردسال مشکل باشد؛ اما این امر دلیلی برای اجتناب از خودارزیابی نیست بلکه دادن سرنخ هایی برای انجام این کار ضروری است.
اگر خودارزیابی به منظور تأثیر مثبت بر یادگیری انجام شود، طراحی، اجرا و نظارت بر آن باید با شیوه های ظریف و خردمندانه انجام گیرد.
در انجام خود ارز یابی لازم است به نکات زیر توجه شود:
- آشنایی دانش آموز با اهداف آموزشی
- کمک به دانش آموزان در تعیین معیارها
- کمک به دانش آموزان در تصمیم گیری برای اصلاح کار و تعیین گام بعدی
- تعیین آنچه که یاد گرفته اند.
- تعیین آنچه که می خواهند یاد بگیرند.
- ارزشیابی از طریق ارزیابی دیگران (همسالان سنجی)
ارزیابی دیگران عبارت است از ارزشیابی دانش آموز از فعالیت های یادگیری همسالانش. این نوع ارزشیابی رشدخودآگاهی دانش آموز را به حوزه های دیگر می کشاند، زیرا هنگام داوری درباره عملکرد دانش آموز دیگر، توانایی بررسی و تحلیل عملکرد در دانش آموز تقویت می شود.
برای آن که سنجش همسالان به طور مؤثر مورد استفاده قرار گیرد، نظارت و مدیریت معلم در جای خود ضروری است. دانش آموزان برای سنجش مناسب، معمولا به معیارها و زمینه سازی های دقیق نیاز دارند. در غیر این صورت منجر به قضاوت های نادرست و تصورات اشتباه از همدیگر خواهد شد.ً به عنوان مثال، فضای یادگیری از اهمیت به سزایی برخوردار است؛ اگر کودکان در شرایط رقابتی با یکدیگر کار کنند، ممکن است در ارزیابی آنچه از رقیبان خود می بینند، سخت گیر باشند.
پاسخ‌ها