بازگشت به دوره

درس پنجم: عوامل موثر در رشد(محیط)

0% تکمیل
0/0 مرحله‌ها
این دوره هیچ بخشی ندارد.
درس 0 از 0
درحال پیشرفت

درس پنجم: عوامل موثر در رشد(محیط)

aidamousapour · 31 فروردین 1399
  1. محیط


گفتیم که یکی از عوامل موثر در رشد، محیط است محیط به منزله عامل موثر در رشد معنای ویژه ای دارد و به همه عواملی گفته می شود که خارج از وجود فرد بوده، از آغاز انعقاد نطفه تا هنگام تولد و سپس تا مرگ، انسان را فراگرفته، بر او تاثیر می گذارند یا از او تاثیر می پذیرند. به تعبیر دیگر، محیط هر امری است که انسان را احاطه کرده است. بر پایه این تعریف می توان محیط را به دو بخش تقسیم کرد: محیط پیش از تولد و محیط پس از تولد، که برای اختصار محیط پیش از تولد را تنها به ذکر عوامل موثر بسنده می کنیم و بیشتر درباره محیط بعد از تولد صحبت خواهیم کرد.

عوامل موثر در رشد: ( محیط پیش از تولد)

-مواد غذایی -حالات روانی مادر -سیگار -مواد مخدر -الکل

محیط پس از تولد

محیط پس از تولد را به سبب گستردگی آن می توان به دو بخش کلی تقسیم کرد: محیط طبیعی و محیط اجتماعی

محیط طبیعی

پژوهش ها نشان می دهد که آب و هوا، منطقه جغرافیایی، نور، مسکن، خوراک و پوشاک از جمله عواملی اند که محیط طبیعی به شمار می آیند. این عوامل کم و بیش بر برخی از ویژگی های جسمی و تشخیصی فرد تاثیر می گذارند و از نظر اخلاقی، حالت های ویژه ای را در افراد ایجاد می کنند. برای مثال، اغلب سخاوت و شجاعت در صحرانشینان، کسالت و تنبلی در محیط های گرم، علاقه به استقلال و بزرگواری در کوه نشینان، رضا و قناعت در محیط کشاورزی و علاقه به کوشش و کار در محیط های سردسیر دیده می شود.

از دیگر مصادیق محیط طبیعی تغذیه است. سفارش بیش از اندازه متخصصان به تغذیه با شیر مادر، اهمیت موضوع را می رساند. این مهم در گفتار معصومان نیز به چشم می خورد. همچنین پس از دوسالگی در جهت ایجاد عادت های مناسب خوردن،توصیه هایی شده است.

 محیط اجتماعی

محیط اجتماعی از خانواده ای کوچک آغاز می شود و سپس محیط های بزرگتر مانند مدسه، جامعه و موسسه های علمی و غیر علمی را در بر می گیرد. روابط در هم تنیده میان عوامل محیطی و کنش های متقابل میان فرد و محیط اجتماعی، از جمله دلایل پیچیدگی روابط اجتماعی است. در اینجا به برخی عوامل مهم محیط اجتماعی می پردازیم:

خانواده

خانواده نخستین محیطی است که کودک با آن روبرو می شود و در آن بسیاری از عادت ها، نگرش ها، آداب و رسوم و ارزش های اخلاقی و اجتماعی را می آموزد. والدین نقشی اساسی در شکل دادن شخصیت کودک ایفا می کنند. در حقیقت، خانواده نخستین  و قدیمی ترین محل ارتباط افراد به شمار می آید.

کودک به دلیل سلسله نیاز هایش، به خانواده، به ویژه مادر وابسته می شود و مادر نخستین فردی است که با کودک ارتباط برقرار می کند.

نفوذ پدر و مادر در کودک تنها به جنبه ارثی محدود نمی شود، بلکه  چگونگی آشنایی و ارتباط کودک با بنیان های فرهنگی و تربیتی جامعه به چگونگی آشنایی و ارتباط والدین و فرزندان وابسته است. از این روی بیشترین مسئولیت تربیت فرزندان برعهده والدین است. پیامبر اکرم می فرمایند: « خانه ای که از برنامه درست حکیمانه بی بهره باشد ویرانه ای بیش نیست»۱۴ بنابراین بر اساس پژوهش های دانشمندان علوم تربیتی و جامعه شناسی، خانواده، بهترین محیط برای تربیت کودک است. ارتباط میان والدین و کودکان از هر گونه ارتباط آنان با دیگر عوامل اجتماعی نیرومندتر است.

همسالان

پس از خانواده، همسالان موثر ترین عامل محیطی در اجتماع اند. این عامل از آن روی اهمیت دارد که ویژگی های مشترک میان آنان موجب الگوگیری آنان از یکدیگر می شود. همچنین همسالان به سبب درک یکدیگر، زمان زیادی را در بیان عقاید، سلیقه ها، روش زندگی و به طور کلی جنبه های مثبت و منفی شخصیت خود  می گذرانند. از این روی، دانشمندان علوم تربیتی به این گروه توجه ویژه ای داشته اند و به تفصیل، ویژگی ها و شرایط و راهکار های مناسب را برای هدایت و اصلاح آنان بیان کرده اند.

نقش همسالان با نقش خانواده متفاوت است. گرچه رابطه کودک با پدر و مادر عمیق تر و با دوام تر از رابطه وی با همسالانش است، کنش های متقابل میان همسالان، از آزادی و برابر نگری بیشتری برخوردار است.

در منابع اسلامی نیز به این مهم بسیارتوجه شده است؛ چنان که خداوند در قرآن می فرماید: « روزی که ستمکار، دو دستش را می گزد و می گوید: کاش با راهنمایی رسول راهی برگزیده بودم. ای کاش فلانی را دوست نمی گرفتم»۱۵ این آیه به نتایج رفاقت و معاشرت با بدان اشاره دارد. رسول اکرم می فرمایند: « کسی که خداوند خیر او را می خواهد، به او دوستی شایسته ارزانی می کند که اگر فراموش شد، به یادش آورد و اگر به یادش آورد، او را یاری دهد.» ۱۶ همچنین امیر مومنان دوست را بهترین ذخیره ای می دانند که بدون آن، گویا فرد هیچ اندوخته ای ندارد. در روایت دیگری، امام صادق «سعادتمندترین مردم را کسی می داند که با مردم بزرگوار معاشرت داشته باشد.» ۱۷

مراکز فرهنگی و مذهبی

از دیگر عوامل موثر در رشد، مراکز فرهنگی و مذهبی اند. منظور از این مراکز، همه اجتماعاتی است که به گونه ای با فرهنگ و مذهب اتباط دارند. مدرسه، دانشگاه، موسسه های علمی، کانون های فرهنگی، کتابخانه، مسجد و حسینیه، از جکله مصادق این مراکزند.

عواملی که در این گونه مراکز مؤثرند عبارت اند از: محیط فیزیکی، برنامه های درسی و مذهبی، معلمان، مربیان، روحانیان، شاگردان و افرادی که به گونه ای در انتقال بخش بزرگی از فرهنگ، آداب و رسوم و روش های زندگی و یادگیری سهیم اند تا بتوانند جامعه را به سوی زندگی سالم و صالح راهنمایی کنند.

وسایل ارتباط جمعی

از دیگر عواملی که بر رشد تأثیر می گذارند، وسایل ارتباط جمعی اند. رادیو، تلویزیون، سینما، تئاتر، ارتباطات رایانه ای، مانند پست الکترونیکی و اینترنت و مطبوعات – اعم از مجله و روزنامه – در گسترش اطلاعات و جهت بخشیدن به افکار و احساسات، تأثیر فراوانی دارند. با پیشرفت فناوری در امر اطلاع رسانی، می توان گفت وسایل ارتباط جمعی یکی از آسان ترین و سریع ترین عواملی است که هر گونه دانشی را در قالب نوشتار، صوت و تصویر در اختیار مردم می گذارد. بنابراین، تأثیر پذیری از این عامل، نقشی اساسی در زندگی ایفا می کند. عوامل محیطی از جنبه های گوناگون بر رشد فرد تأثیر می گذارد که مهم ترین آنها را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

 ۱. تأثیر بر رشد و شکوفایی استعدادها؛ ۲. شکل و جهت دهی به رفتار؛ ۳. الگودهی؛ ۴. آموزش؛ ۵. انتقال ارزش های اخلاقی؛ ۶. انتقال آداب و رسوم، ارزش ها و قانون های اجتماعی.

پژوهشگران بر قدرت بیشتر تلویزیون در برابر دیگر رسانه ها تأکید می ورزند؛ چنان که با ورود یک دستگاه تلویزیون به خانه، تغییراتی در شیوه های رفتار افراد خانواده می بینیم. از این روی، توجه به چند نکته ضروری است از آنجا که معمولا غذا کنار تلویزیون صرف می شود و افراد خانواده، همراه تماشای تلویزیون با یکدیگر صحبت می کنند، ارتباط آنان به کمترین حد می رسد. بنابراین، والدین باید زمان مفیدی را برای گفت و گو تدبیر کنند؛ چرا که صحبت های کنار تلویزیون بریده بریده است و نمی تواند پیام های لازم را برساند.

والدین باید زمان تماشای تلویزیون بچه ها را محدود کنند تا آنان نتوانند برای مدت طولانی به این کار سرگرم شده، از فعالیت های دیگر باز بمانند.

والدین باید برنامه هایی را که فرزندان تماشا می کنند، کنترل کنند تا از تقلید رفتارهای خشونت آمیز جلوگیری کنند. پژوهش ها نشان می دهد که خشونت تلویزیونی، بچه ها را به رفتارهای فیزیکی پرخاشگرانه تشویق می کند و از حساسیت آنها به خشونت می کاهد. همچنین، برخی برنامه ها اطلاعات مفیدی به کودکان می دهد، در حالی که برخی برنامه های افکار و احساسات نامطلوبی را در آنان بر می انگیزد.

حضور فعال والدین در تماشای تلویزیون همراه با فرزندان، موجب می شود تا آنان بتوانند برنامه ها را ارزیابی کنند. برای مثال، برخی از شخصیت های فیلم را می توان نقد کرد.

عوامل مؤثر در رشد مواد غذایی:

  • پیش از تولد:
  • مواد غذایی
  • بیماری های مادر
  • سن مادر
  • سیگار و مواد مخدر
  • الكل
  • حالات روانی
  • داروهای شیمیایی

پس از تولد:

الف- محیط طبیعی:

  • آب و هوا
  • تغذیه
  • منطقه جغرافیایی
  • مسکن
  • خوراک و پوشاک

ب- محیط اجتماعی:

  • خانواده
  • همسالان
  • مراکز فرهنگی و مذهبی
  • وسایل ارتباط جمعی
  • اراده

پاسخ‌ها

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

PHP Code Snippets Powered By : XYZScripts.com