درس اول: کلیات و مفاهیم

از فراگیر انتظار می رود در پایان این درس بتواند:

• معنای ارتباط موثر را تبیین کند.
• با تفاوت ارتباط موثر در ابعاد مختلف آشنا شود.
• نتایج برقراری ارتباط موثر و ایجاد تغییر را تبیین کند.

   ضرورت یادگیری مهارت ارتباط موثر

مطمئنا همه ما در شرایط نامناسب ناتوانی در وارد شدن به جمعی و یا صحبت با افراد ناآشنای میهمانی قرار گرفتیم و یادرمانده از اینکه نمی توانیم حرفمان را به همسر ،فرزند یا همکلاسی و هم بحثمان بفهمانیم و  شاکی از عالم و آدم که چرا درکمان نمی کنند و یا چرا نمی توانیم تغییری در خود، شرایط زندگی و رفتارمان ایجاد کنیم. چه حال خوبی پیدا می کنیم وقتی خودمان را مجبور می کنیم به سمت یکی از طلاب تازه وارد به مدرسه یا کلاس رفته و سر صحبت را با او باز کنیم وقتی با همسر مان صمیمی و راحت  صحبت میکنیم ، بدون هرگونه استرس و دلواپسی، چه حس خوبی داریم و چقدر احساس خوشبختی می کنیم. همه اینها حاصل برقراری ارتباط است ارتباطی که اینطور مارا خوشحال و راحت می کند و به ما حس سبکبالی می دهد. دنیای ما دنیای  ارتباط است و ارتباط از موثرترین راههای بهبود  مسیر زندگی و دستیابی به موفقیت است. در هر زمینه ای از زندگی کاری، اجتماعی وزندگی شخصی روابط بعنوان رکن اساسی عمل می کند.اگر ثروتمندترین باشیم و دارای بهترین مقام و منصب ولی رابطه خوبی با اعضای خانواده و دوستانمان نداشته باشیم هیچ ارزشی ندارد. انسان موجودی اجتماعی ست که به روابط با مردم نیاز دارد. این روابط تعیین کننده جایگاه اجتماعی ما در جامعه خواهد بود.لازمه  موفق بودن در هر زمینه ای  داشتن مهارت و توانایی برقراری ارتباط صحیح و موثر است.

اینکه بدانیم چگونه با خودمان کنار بیاییم(ارتباط باخود)  ویا چطور با همسرمان ارتباط خوبی داشته باشیم (ارتباط با همسر) و یا با هم درس و استادمان یا هم حجره و مدیر مدرسه ارتباط خوبی داشته باشیم(ارتباط در محیط کار و مدرسه) و یا ارتباطمان با مردم چگونه میتواند باشد(ارتباط در جامعه)، همه این ها در بهبود شرایط زندگی مان موثر است و مارا در مسیر رشد و موفقیت قرار می دهد. یادگیری مهارت ها و تکنیک های ارتباطی مارا در این مسیر نگه می دارد و رشد می دهد. بنابراین اگر بخواهیم در مسیر رشد و موفقیت قرار بگیریم و به بهبود فردی خود کمک کنیم، باید به یادگیری این مهارت ها بپردازیم و نکات و روش های برقراری ارتباط بهتر و موثرتر را بیاموزیم.

انسان به روابط با مردم نیاز دارد. شاید برقراری روابط سخت باشد اما روابط خوب جزو لذت های زندگی هستند و روابط غلطی که موجب ناراحتی و دردسر می شوند با یادگیری مهارت های ارتباطی و ایجاد توانمندی های مورد نیاز در این زمینه قابل اصلاح هستند .جهت برقراری هر ارتباطی به مهارت و تکنیک هایی نیاز داریم مانند اینکه زمان مناسب وشرایط مناسبی را انتخاب کنیم ، صادق باشیم تا اعتماد افراد را برانگیزیم خوب به حرف های مخاطب گوش کنیم و دست از پند و نصیحت دادن برداریم گلایه و سرزنش نکنیم .به افراد احترام بگذاریم ،به اندازه کافی فروتن باشیم و با فروتنی و تواضع به مخاطبمان گوش کنیم اگرچه حرف هایش تکراری باشد.

یکی از اساتید موفقیت می گوید: زندگی حاصل تصمیمات کوچک است برقراری ارتباط با مردم از همان تصمیمات کوچکی ست که منجربه موفقیتهای بزرگ می شود.

ارتباط موثر چیست؟

ارتباط سالم و موثر همان تعامل موثربادیگران است بدون اینکه تغییر عقیده بدهیم ویا دچار تغییر شخصیت بشویم بتوانیم درکنار دیگران رشد و پیشرفت کنیم. یکی از عواملی که جلوی برقراری ارتباط را می گیرد ترس است ترس از شکست ترس از برقراری یک رابطه ، ترس از ضعفهایمان ترس از قضاوت و… بسیاری از اوقات از اینکه نمیتوانیم  خودمان را ثابت کنیم و یا ابراز وجود نماییم در عذابیم و در اثر این ضعف، به راحتی نادیده گرفته شده و به حقمان نمی رسیم.چاره چیست؟ چرا توسط استاد کلاس، دوست ومدیر مان دیده نمی شویم؟چرا نمی توانیم در شرایط درسی و زندگی مان تغییری ایجاد کنیم. خیلی از اوقات می بینیم که در تغییر نگرش و عملکرد مردم و متقاعد سازی آنها نیز مشکل داریم .مشکل اصلی از کجاست؟آیا با ایجاد ترس و تهدید می توانیم موثر باشیم. مهمترین دلیل این ضعفها این است که ارتباط خوب و موثری برقرار نکردیم تا موجبات جلب رضایت خانواده، جامعه، مدیر و دوست و هم درس رافراهم آوریم. به مجموعه اصول و راهکارهایی که منجر به برقراری ارتباط و تعامل  موثربین افراد می شود ارتباط موثر گویند.

چراباید روابط موثر داشته باشیم؟

اجازه بدهید داستان طلبه ای را تعریف کنم که مسئولیت اجرایی بسیج مدرسه را به عهده داشت و در کارش بسیار موفق بود و شخصیت محبوبی هم داشت. این دوست با تغییر مدیر و کادر اجرایی مدرسه نتوانست با آنها ارتباط خوبی برقرار کند واین موجب بوجود آمدن مشکلات بسیاری شد از جمله عدم اعتماد مدیر جدید مدرسه به او و ازدست دادن انگیزه خودش برای بهبود عملکرد و عدم رضایت از عملکرد خودش شد. و این تنها به دلیل عدم ارتباط سازنده با او و عدم اطلاع از دلایل بسیاری از کارهای او بود و موجب شد تا از او ناراضی شوند. و در نهایت موجب شد عملکرد بسیج مدرسه دچار اختلال شود و در فکر تغییر نیرویی باشند که تا چندی قبل بسیار موفق بود.

تاثیر برقراری ارتباط مناسب یا نامناسب را در احوال و روحیاتمان هم می توانیم ببینیم اینکه چقدر وقتی شروع به صحبت میکنیم سوءتفاهم ها برطرف شده و حس بهتری داریم ویا چقدر با تایید و همدردی با دیگران در خودمان و آنها حس رضایت ایجاد میکنیم و وقتی از دید دیگران به مسائل نگاه میکنیم چه بازخورد خوبی از این درک متقابل می گیریم. در خانواده هم این موضوع بسیار با اهمیت بوده وخود تعیین کننده بسیاری از خوشی ها و ناخوشی هاست. افراد تحصیل کرده ای در حوزه علمیه را می شناسم که با وجود درجات علمی بالا و جایگاه اجتماعی بسیار خوب، قادر به برقراری روابط عاطفی خوبی با همسر وفرزندانشان نیستند و از طرفی در اقوام بسیار نزدیک خانواده هایی می بینم که علی رغم اینکه تحصیلات چندانی ندارند اما در روابط عاطفی با فرزندان و همسر بسیار موفق هستند .

بنابراین صرفا میزان تحصیلات تعیین کننده داشتن مهارت کافی در برقراری ارتباط موثر نخواهد بود.

چگونه روابطمان را اثر بخش کنیم

اثربخش کردن یک رابطه مانندآب دادن به یک گیاه تشنه است .جهت موثرنمودن ارتباط باید اصولی رارعایت کنیم مانند تربیت فرزند که قواعد و اصول خودش را دارد و همچنین نوشتن مقاله یا پایان نامه که باید از قواعد مربوط به خودش پیروی کرد. برقراری ارتباط مانند یاد گرفتن یک مهارت مستلزم یادگیری و تمرین است. از اصول این ارتباط میتوان به زبان بدن ، خوشرویی ، احترام گذاشتن به افراد، انتقاد و سرزنش و گلایه نکردن، محبت کردن و مهربانی، جلب اعتماد افراد و دیدن مسائل از نگاه دیگران است. زمانی می توانیم در یادگیری این مهارت موفق باشیم که بتوانیم با این اصول آشنا و جهت یادگیری آنها ممارست به خرج دهیم. مدیری که با طلاب مدرسه اش خشک و رسمی برخورد نموده و نسبت به عملکرد خوب آنها تشویقی انجام ندهد و پیوسته به شکایت و گلایه از عملکردشان بپردازد بطور مسلم در برقراری ارتباط با آن ها موفق نخواهد شد ارتباطی حتی عادی و نه لزوما موثر با آنها برقرار نماید. و بالعکس عملکرد مدیران موفق در این زمینه بسیار تاثیر گذار است یعنی با شاگردان و طلاب مدرسه خود برخورد محبت آمیز داشته و نسبت به آنها و عملکردشان قدر شناس بوده و اعتماد طلاب را به خود جلب می نمایند. بسیار شایان توجه است که بازدهی و عملکرد علمی و اخلاقی طلاب و اساتید در این مورد بسیار افزایش یافته و به تبع آن راندمان علمی و بازدهی آن ها نیزافزایش می یابد.

     چطور با ارتباط موثر بتوانیم تغییر ایجاد کنیم؟

مدیرانی که درپی افزایش سطح علمی و اخلاقی طلاب مدرسه و در پی ایجاد تغییرند و یا اینکه اساتیدی که در پی ایجاد رشد و افزایش کیفیت یادگیری شاگردان خود هستند و همسرانی که به دنبال بهبود روابط خود و والدینی که دوست دارند با فرزندانشان رابطه خوبی داشته باشند درهمه این موارد نیاز به ایجاد تغییر دارند. تغییر جهت بهبود اوضاع و شرایط فعلی. مغز انسان با تغییر مخالفت می کند. چون ایجاد تغییر باعث از بین رفتن آسایش مغز شده و دردسر ساز است. بنابراین انسانها ترجیح می دهند تغییر نکنند تا آسایششان برهم نخورد. اگر چه دوست داشته باشیم تا شاگرد اول مدرسه شویم اما نمیتوانیم از خیلی از گعده های وقت گیر طلبگی بگذریم یا اینکه دوست داریم صبح زود از خواب بیدارشویم و به ورزش و مطالعه بپردازیم اما هرروز صبح حاضر نیستیم بیخوابی را تحمل کنیم و زودتر از رختخواب جداشویم. با ایجاد تغییر مثبت می توانیم ارتباطمان را با خود، با خانواده و باجامعه حفظ کنیم. برای ایجاد تغییر در روابطمان ابتدا باید در خود تغییر ایجاد کنیم .هر تغییری باید از خودمان شروع شود. باید به رشد وپرورش خود اهمیت بدهیم و تلاش کنیم. باید همیشه در حال آموختن و یاد گیری باشیم. این موجب می شود در مسیر رشد و پیشرفت قرار بگیریم و در راه رسیدن به اهدافمان پیشرفت کنیم. بارها در ذهنمان شروع به قضاوت و متهم کردن دیگران می کنیم. اگرچه در ظاهر شاکی نباشیم اما واقعیت این است که انتظاراتی که از دیگران داریم را خودمان نمی توانیم برآورده کنیم. لازمه ایجاد هر تغییری، تغییر در خود و عملکرد خودمان است .