بازگشت به دوره

درس چهارم: عوامل رشد ۲

0% تکمیل
0/0 مرحله‌ها
این دوره هیچ بخشی ندارد.
درس 0 از 0
درحال پیشرفت

درس چهارم: عوامل رشد ۲

aidamousapour · 31 فروردین 1399

اختلالات کروموزومی

گفته شد که شمار کروموزوم های هر نوع، ثابت و مساوی است. اما گاهی به سبب اختلال در تقسیم کروموزومی، در شمار یا شکل کروموزوم تغییر هایی ایجاد می شود که به آن ناهنجاری های کروموزومی می گویند. این اختلالات گاهی در سلول های غیر جنسی و گاه در کروموزوم های جنسی روی می دهد. شکل های گوناگون از این ناهنجاری ها عبارت اند از:

۱. جابه جایی بخشی از کروموزوم؛

۲. حذف شدن بخشی از کروموزوم:

۳. افزوده شدن بخشی به کروموزوم؛

۴. ترکیبی از سه نوع تغییر.

برای مثال، به دلیل افزوده شدن یک کروموزوم به جفت بیست و یکم، شخص به بیماری «داون» مبتلا می شود که به آن در اصطلاح منگولیسم می گویند. همچنین اضافه شدن X غیر جنسی به جفت بیست و سوم کروموزوم ها در مردان سبب عقب ماندگی ذهنی کودک می شود.

ژن

ژن در لغت به معنای تعیین کننده و در اصطلاح، حامل وراثت و عامل تعیین کننده اصلی انتقال صفات است. ژنها عناصری شیمیایی هستند که در امتداد کروموزوم ها به صورت دانه های تسبیح قرار دارند. این ژنها اطلاعات و برنامه هایی را در بردارند که ویژگی های بیولوژیک فرد، اعم از جنس، استخوان بندی، وضعیت ظاهری و هورمونی و دیگر ویژگی های فرد را تعیین می کنند. در هر کروموزوم، به طور متوسط، حدود بیست هزار ژن جای دارد؛ یعنی در هر هسته سلول بدن انسان، حدود یک میلیون ژن وجود دارد که همه میراث بیولوژیک شخص از سوی والدین و نسل گذشته اش در آنها خلاصه می شود.

در روایت های معصومان نیز به این مهم اشاره شده است. ایشان واژه عرق را عامل اصلی وراثت معرفی و توصیه فرموده اند که به قانون وراثت توجه کرده، از آن غافل نباشیم. در روایتی، امیر مؤمنان می فرمایند: «سجایای اخلاقی، دليل پاکی وراثت و ریشه خانوادگی است.»۱۰ در جنگ جمل، زمانی که محمد حنفیه (یکی از فرزندان حضرت علی) علم دار لشکر بود، به سبب ضعف و ترس نتوانست پیشروی لازم را داشته باشد. هنگامی که حضرت نزدیک او رسیدند، فرمودند: «این ضعف و ترس را از مادرت به ارث برده ای»۱۱

ژنهای غالب و مغلوب

چرا رنگ چشم برخی از فرزندان با رنگ چشم والدینشان متفاوت است؟ اگر کار ژن ها انتقال صفات از والدین به فرزندان است، پس چرا در برخی موارد این انتقال صورت نمی گیرد؟ پاسخ این پرسش را باید در آرایش ژنتیک والدین جست و جو کرد.

ژنها دو گونه اند: ژنهای غالب و مغلوب یا بارز و نهفته. در حقیقت، ژنهای غالب و مغلوب به یکی از قوانین مندل باز می گردد. بر پایه قانون مندل، برخی ژن ها بیشتر برای ظهور قدرت دارند و برخی کمتر. بدین ترتیب، اگر ژنی در مقابل خود، ژن غالب یا بارزی از همان صفت و ویژگی داشته باشد، آن ژن نهفته، غیر فعال و مغلوب خواهد بود. اما اگر همین ژن نهفته، در برابر خود ژن بارزی نداشته باشد، ویژگی مربوط به خود را ظاهر می سازد. بنابر این، می توان گفت صفتی که تنها با یک ژن آشکار شود، صفت غالب و صفتی که ظهورش به وجود دو ژن (یک ژن از پدر و یک ژن از مادر ) بسته است، صفت مغلوب نامیده می شود. با توجه به این مقدمه می توان دریافت که چگونه فرزندان یک خانواده با هم شباهت یا اختلاف دارند و چگونه ویژگی ای در آنان دیده می شود که در والدین یا اجداد نزدیک آنان یافت نمی شود.

(برای روشن شدن مطلب به این مثال توجه کنید: اگر موشی سفید با موشی خاکستری جفت گیری کند، همه موش های نسل نخست خاکستری خواهند بود. رنگ خاکستری، صفت غالب و بارزی است که در همه افراد نسل نخست ظاهر می شود و رنگ سفید به منزله صفت مغلوب یا نهفته ظاهر نمی شود. گرچه همه افراد این نسل خاکستری اند، صفت سفیدی را نیز در خود دارند. حال اگر موش های نسل دوم باهم جفت گیری کنند، ترکیب آنها چنین خواهد بود: یک چهارم آنها خاکستری خالص، دو چهارم خاکستری، که رنگ سفید را نیز در ژن خود دارند، و یک چهارم سفید خالص. بنابراین، در این نسل سه چهارم موش ها خاکستری، و یک چهارم سفید خالص اند. در نسل سوم، موش های سفید خالص، به طور صد در صد موش های سفید خالص به دنیا می آورند؛ همان گونه که موش سیاه خالص نیز صددرصد موش های سفید خالص به دنیا می آورد، ولی باقی موش ها مثل نسل دوم، یک چهارم سفید خالص، یک چهارم خاکستری خالص و دو چهارم دورگه خواهند بود.)

امام صادق می فرمایند: «چون خداوند بر آفرینش انسانی اراده کند، میان او و هر صورتی که از پدرش تا حضرت آدم وجود دارد، جمع می کند. سپس او را به یکی از صورتها می آفریند. پس کسی نباید بگوید: این فرزند به من یا یکی از پدرانم شباهت ندارد»۱۲ در روایت دیگی آمده شخصی نزد پیامبر اکرم آمد و از شباهت نداشتن فرزندش به خویش و اجدادش شکایت داشت. حضرت در پاسخ چنین فرمودند: « … میان او و حضرت آدم ۹۹ عرق وجود دارد که همه آنها در نسب فعال اند. وقتی نطفه در رحم قرار گرفت، این عرق ها به اضطراب در می آیند و نطفه درخواست تشبه به یکی از آنها را می کند. این فرزند از عرق ها(ژنها)یی است که اجدادت و اجداد اجدادت آن را درک کرده اند…» ۱۳

در پایان به برخی از صفات غالب و مغلوب اشاره می شود:

صفات غالب(بارز)

صفات مغلوب(نهفته)

چشمان قهوه ای رنگ

موی سیاه

شنوایی عادی

چشمان خاکستری رنگ

موی روشن یا بور

کری مادرزادی

پاسخ‌ها

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

PHP Code Snippets Powered By : XYZScripts.com