سخنی با مدیران مدارس علمیه

از میان نقش های مختلف در اداره حوزه علمیه، نقش افرادی که به طور مستقیم و بی واسطه به تربیت طلبه می پردازند از همه مهمتر و مقدس تر است. شاهد این گفتار وجود مدیران نام آشنا و تاثیر گذاری است که دارای سبک خاصی در تربیت طلبه بوده اند و طلابی که در آن مدارس تربیت شده و رشد یافته اند رفتار، گفتار و عملکردشان متاثر از شیوه تربیتی آن مدیر بوده و چون آیینه ای تکثیر شده از او در جامعه دینی و دنیای اسلام اند.

به این دلیل که تربیت یک انسان و خصوصا یک طلبه علوم دینی از ابعاد مختلفی برخوردار است، مدیریت یک مدرسه علمیه نیز از ابعاد و جهات مختلفی برخوردار است. مدیریت آموزشی، مدیریت پژوهشی، فرهنگی، تربیتی، اخلاقی، خانواده، مالی، معیشتی و… . در واقع هر آنچه پدر یک خانواده باید در حق فرزندانش برای تربیت و آماده سازی آن ها برای ورود به جامعه انجام دهد، با مراتب و حساسیت بالاتری به عهده مدیران مدارس علمیه است تا سربازانی غیور و متخصص را برای شمشیر زدن در رکاب امام عصر (عج) در مواجهه با جامعه جهانی تربیت کند. گرچه مراد نگارنده ارائه توصیه های تکراری و مدیریتی به مدیران مدارس علمیه نیست چون خود را در آن جایگاه نمی داند که بخواهد به این قشر از حوزویان بلند مرتبه و رفیع منزلت مطلبی را منتقل کند که تجربه مستقیم آن را ندارد.

اما آنچه در واقعیت و به قول ما طلاب در خارج اتفاق می افتد این است که ما در حوزه های علمیه، زمینه و آموزش های لازم را برای تربیت مدیرانی که بتوانند ویژگی های لازم را برای تکیه زدن بر این جایگاه خطیر، کسب کنند و صلاحیت های لازم را در خود جمع نمایند و سپس به این امر مهم و تاثیر گذار بپردازند،  ارائه نکرده ایم. اما بر خلاف آن از مدیران مدارسمان انتظار داریم تا سرنوشت ده ها بلکه صدها طلبه را به عهده بگیرند و به بهترین شکل ممکن آن ها را برای سربازی در دین و طلبگی در دنیای پر از چالش فرهنگی و عقیدتی فعلی آماده کنند. گویند پلیسی از راننده ای گواهینامه طلب کرد. راننده نیز در پاسخ گفت: دادین که بدم؟

مدیریت یک مدرسه علمیه، مسئولیتی بسیار سخت و طاقت فرساست. مسئولیتی در برابر نفوس محترمی که سرنوشت و آینده آن ها به دست شما سپرده شده، مسئولیتی در برابر مدیران حوزه های علمیه و وظیفه ای که به عهده شما گذاشته شده، مسئولیتی در برابر امام زمان (عج) و تربیت نیروی انسانی لازم برای رقم زدن تمدن اسلامی در دنیا و مسئولیتی در برابر دین مبین اسلام و پیامبر خاتم (ص) که خود را رهرو و ملبس به لباس وی می دانیم. سنگینی بار این مسئولیت به ما می گوید که اگر صلاحیت آن را نداریم و توان انجام چنین وظیفه و پاسخگویی در برابر این همه سوال سنگین را نداریم، نباید آن را بپذیریم و یا اگر چاره ای در پذیرفتن آن نداریم، باید خود را برای پذیرش و تحقق آن آماده کنیم.

از طرفی عدم ارائه آموزش های لازم توسط حوزه علمیه و فراهم نبودن زمینه تربیت نیروی کارآمد برای مدیریت مدارس علمیه، رافع مسئولیت از افرادی که چنین جایگاه رفیعی را برای خود پسندیده و بر این مسند تکیه زده اند، نیست. لذا می طلبد که یا آن را رها نموده و به افراد صالح واگذارند و یا خود را برای ایفای این نقش مهم آماده نمایند. فراگیری دانش و مهارت مدیریت خصوصا در زمانه فعلی که همه چیز در دسترس و ارزان است، چیزی نیست که بعید از ذهن و دوراز دسترس باشد. افرادی که چنین مسئولیتی را می پذیرند باید تمام تلاش خود را برای رشد دانش و مهارت خود به خرج دهند تا بتوانند پس از فراگرفتن، آن را به کار ببندند و با تربیت نیروی انسانی لازم برای خدمت به اسلام و به ثمر رساندن مردان دین، در پیشگاه صاحب حوزه های علمیه سربلند گردند.

سخن را کوتاه باید که مقدمه را از ذی المقدمه بیش نشاید. کوتاه سخن این است که مدیریت به معنای کار زیاد و تلاش طاقت فرسا و میدانی نیست. گرچه مدیری که علاوه بر فن و دانش مدیریت و به کارگیری آن، در میدان مبارزه نیز حاضر می شود، چونان سردارِ شهید سلیمانی مدال مقبولیت از فرمانده دریافت خواهد کرد. انشالله. اما هنر مدیران، هنر به کارگیری نیروی انسانی و ابزارهای مدیریتی برای تحقق اهداف استراتژیکاتفاقا مدیرانی که به درستی از ابزارهای مدیریتی استفاده می کنند و نیروهای لازم را برای تحقق اهداف بلند مدرسه خود به صف می کنند، کاری ساده اما حساس و پر اهمیت را در پیش دارند.

واسپاری کار به کاردان و برون سپاری امور لازم به متخصصین امر، از مهمترین مهارت هایی است که یک مدیر باید داشته باشد. چرا که هیچ مدیری مدعی این نیست که از پس ارائه همه ابعاد مختلف تربیت یک طلبه، اعم از آموزش، پژوهش، اخلاق، تربیت، معنویت، مهارت آموزی و تامین مالی، معیشتی و… بر می آید. پس مدیری که بتواند از دانش و تخصص دیگران برای تحقق اهداف مدرسه و انجام رسالتی که به عهده گرفته است، استفاده کند، طبیعتا نیمی از راه رفته و نیمه دیگر آن نظارت بر اجرای صحیحِ آن امری است که به دیگران سپرده است.

کانون فرهنگی تبلیغی مسیر طلبه با کسب تجربه سالیان از آموزش مهارت های طلبگی، نقشه راهی را طراحی نموده است که برنامه مدونی را برای هر مرحله از ادوار مختلف طلبگی، در جهت توانمندسازی طلاب و فراگیری مهارت های فردی و تخصصی لازم جهت ارائه خدمات دینی به جامعه، ارائه می کند. در این نقشه راه با ارائه افق های روشنی از کارویژه ها و مشاغل طلبگی به عنوان اهداف و رسالت های طلبگی، گفته ایم که برای پذیرفتن مسئولیت وانجام هر یک از کارویژه های طلبگی، چه دانش، مهارت و شناختی باید کسب نمایند.

لذا شما می توانید با مطالعه تجربیات این گروه و به خدمت گرفتن تولیدات آموزشی مهارت محور توسط اساتید تیم مسیر طلبه و معرفی آن ها به طلاب و ایجاد زمینه برای برگزاری کارگاه های مختلف مهارت آموزی از جمله کارگاه ارائه نقشه راه مسیر طلبگی برای طلاب مدارس علمیه، علاوه بر انجام بخشی از وظایف مدیریتی خود، طلاب را نیز از فواید آن بهره مند سازید.