کلیات و برنامه درسی سطح سه رشته کلام با گرایش امامت
ماده ۱- عنوان
عنوان رشته، سطح سه کلام با گرایش امامت است.[۲]
ماده ۲- تعریف
سطح سه کلام با گرایش امامت، یكی از شاخه‌های كلام اسلامی است، كه در آن طلاب، مبانی و مسائل امامت و ولایت را می‌آموزند و توانایی پاسخگویی به نیازهای مربوط و توان تحقیق در حد تحلیل و بررسی تطبیقی و تدریس آن را پیدا می‌كنند و در پایان، موفق به دریافت دانشنامه سطح سه این رشته می‌شوند.
ماده ۳- اهداف رشته کلام با گرایش امامت
- توسعه و تعمیق شناخت نسبت به مسائل ولایت و امامت بر مبنای ادله عقلی و نقلی و دفاع از عقائد شیعه؛
- افزایش توان تحقیق در حد تحلیل و بررسی تطبیقی و زمینه‌سازی جهت تألیف در زمینه امامت؛
- شناخت و نقد دیدگاه‌های انحرافی، تقویت توان پاسخگویی به پرسش‌ها و شبهات روز در حوزه امامت؛
- ایجاد توان تدریس مباحث امامت در سطوح پایین‌تر؛
- معرفی و شناخت منابع مهم امامت و ایجاد توان استفاده از آن؛
- تربیت طلاب مستعد جهت ورود به سطوح بالاتر؛
- شناخت استدلالی و عمیق مسائل فقهی و اصولی، و آشنایی با روشهای استنباط فقهی؛
- ایجاد توان تتبع و تحقیق در زمینه فقه و اصول؛
- ایجاد توان استفاده از منابع فقهی و اصولی.
ماده ۴- سیاست‌های رشته کلام با گرایش امامت
- اهتمام به تعالی اخلاقی و معنوی طلاب؛
- اهتمام به تقویت استقلال فكری و اعتماد به نفس در مسائل علمی؛
- اهتمام به تقویت تعبد و تعهد دینی و دفاع از عقائد شیعه امامیه؛
- تأكید بر آموزش پژوهش‌گرا؛
- تأكید بر بهره‌گیری از روشهای كارآمد آموزشی با اهتمام به سنت‌های حوزوی؛
- تأكید بر پویایی برنامه‌های آموزشی و پژوهشی و توجه به نیازهای روز؛
- تأكید بر شناسایی طلاب مستعد؛
- تأكید بر استفاده از متون آموزشی واجد استانداردهای لازم؛
- اهتمام به تقویت مبانی نظام اسلامی و ترویج ارزش‌های آن؛
- اهتمام به دروس فقه و اصول و نظارت بر اجرای آن.
ماده ۵- ضرورت رشته کلام با گرایش امامت
- اهمیت فوق‌العاده مباحث امامت و ولایت به عنوان شاخصه اعتقادی شیعه امامیه؛
- رسالت حوزه علمیه در تربیت اندیشمندان متكلم جهت تبیین، ترویج و دفاع از عقائد شیعه امامیه؛
- نیاز اجتماع به تبیین و ترویج عقائد شیعه و دفاع از آن در مقابله با تهاجمات فكری.
ماده ۶-نظام آموزشی
نظام آموزشی این رشته نیم‌سالی، درسی[۳]و حضوری است. طول دوره بدون احتساب پایان‌نامه حداقل شش و حداكثر هشت نیم‌سال است.
ماده ۷- شرایط پذیرش رشته کلام با گرایش امامت
- احراز صلاحیت‌های عمومی و اخلاقی بر اساس آئین‌نامه‌های مصوب؛
- دارا بودن مدرك علمی سطح دو؛
- قبولی در آزمون ورودی و مصاحبه علمی.
ماده ۸- جدول دروس پیشنیاز
| ردیف | عنوان درس | ساعت | اهداف | ||
|
|
منطق | ۳۲ | تبیین روش و شرائط استدلال برهانی و جدلی، همراه با شناخت مغالطه و انواع آن (متن فارسی) | ||
|
|
معرفت‌شناسی | ۳۲ | شناخت استدلالی راه‌ها و ابزار شناخت و ارزیابی آنها | ||
|
|
فرق و مذاهب كلامی | ۳۲ | آشنایی با آموزه‌ها، روش‌ها و كتب اصلی فرقه‌های مهم تشیع و تسنن | ||
|
|
كلیات و تاریخ علم كلام | ۳۲ | شناخت علم كلام (فرق آن با فلسفه و علوم دیگر) موضوع، غایت و مبانی آن، تبیین حجیت روشهای عقلی و نقلی و شرائط آنها و آشنایی با سیر تكوّن و تطور علم كلام، مشرب‌های كلامی، متكلمین بزرگ، منابع و مآخذ مهم كلامی | ||
|
|
كلام اسلامی
۱ و ۲ و ۳ |
۹۶ | شناخت استدلالی مباحث خداشناسی (ذات، صفات فعلیه و ذاتیه، مراتب فعل الهی)، نبوت (ضرورت، ویژگی‌ها، وظایف و اختیارات، نبوت و خاتمیت پیامبر اسلام) و معاد (حقیقت مرگ، عالم برزخ، قیامت و ویژگی‌های آن) | ||
|
|
مسائل جدید كلامی | ۳۲ | شناخت مهم‌ترین مسائل جدید كلامی، مانند: معرفت و تجربه دینی، تكثّرگرایی، علم و دین و قلمرو دین | ||
|
|
تاریخ معاصر | ۳۲ | بررسی تحلیلی تاریخ فرهنگی، اجتماعی و سیاسی صد سال اخیر ایران | ||
|
|
روش تحقیق | ۳۲+۱۶
نظری عملی |
آشنایی با روشهای عمومی پژوهش و كیفیت بهره‌برداری از منابع | ||
|
|
زبان انگلیسی (عمومی) | ۳۲+۱۶
نظری عملی |
ایجاد توان درك مطلب و ترجمه متون ساده انگلیسی | ||
| جمع | ۳۸۴ | ||||
تبصره:طلابی كه دروس پیشنیاز را در مراكز معتبر گذرانده باشند، در صورت مطابقت ۸۰ درصدی سرفصل‌ها از گذراندن این دروس معاف هستند.
ماده ۹-عناوین و مشخصات كلی دروس رشته کلام با گرایش امامت
| ردیف | عنوان | ساعت |
| ۱ | دروس عمومی | ۶۲۴ |
| ۲ | دروس تخصصی | ۱۱۷۶ |
| جمع كل | ۱۸۰۰ | |
ماده ۱۰- عناوین و مشخصات تفصیلی دروس
- دروس عمومی
| ردیف | عنوان درس | ساعت | اهداف |
|
|
فقه | ۱۶۰ | شناخت استدلالی مسائل مهم فقه طبق برنامه مركز مدیریت در سطح سه (از القول فی ماهیهالعیب تا آخر مکاسب) |
|
|
اصول | ۳۲۰ | شناخت استدلالی مباحث مهم اصولی طبق برنامه مركز مدیریت در سطح سه (جلد اول كفایهالاصول از ابتدای المقصد الثانی فی النواهی تا پایان جلد دوم) |
|
|
عربی معاصر | ۱۶+ ۳۲ نظری عملی | ایجاد توان بهره‌گیری از متون عربی جدید در حوزه امامت |
|
|
روش تحقیق پیشرفته | ۱۶+ ۳۲ نظری عملی | تقویت توان تحقیق و پژوهش در مسائل امامت با آموزش روشهای تحقیق و كیفیت بهره‌برداری از ابزار و منابع |
|
|
روش تدریس | ۱۶+ ۳۲ نظری عملی | ایجاد توان مهارت تدریس با آموزش روش‌ها و فنون كلاس‌داری و ارزشیابی |
| جمع | ۶۲۴ | ||
- دروس تخصصی
| ردیف | عنوان درس | ساعت | اهداف |
|
|
نظریه‌های امامت و خلافت | ۳۲ | بررسی و مقایسه نظریه‌های امامت و خلافت از دیدگاه فِرَق شیعه و عامه |
|
|
روش‌شناسی علم كلام | ۳۲ | تبیین مبانی، روش‌ها و قواعد علم كلام، مانند حجیت عقل، حجّیت آیات و روایات، حسن و قبح عقلی، قاعده لطف، امتناع نقض غرض، وجوب شكر منعم، هدف‌داری خدا و حجیت خبر واحد در مسائل اعتقادی |
|
|
امامت عامه ۱
(فلسفه امامت) |
۳۲ | تبیین ضرورت عقلی و نقلی امامت و لزوم خلافت الهی و بیان جایگاه امامت در منظومه معارف دینی |
|
|
امامت عامه ۲
(شئون و مناصب امام) |
۴۸ | تبیین مرجعیت علمی، هدایت و رهبری اجتماعی، حكومت، ولایت تكوینی و تشریعی امام و بررسی مسأله غلوّ و تقصیر |
|
|
امامت عامه ۳
(خصائص و ویژگی‌های امام) |
۳۲ | تبیین خصائص و ویژگی‌های امام، مانند علم، عصمت و نصب الهی، همراه با نقد و بررسی دیدگاه‌های مختلف |
|
|
امامت و ولایت در قرآن | ۴۸ | آشنایی با مباحث امامت عامه (ضرورت، ویژگی‌ها، وظایف، اختیارات، آثار و فوائد) و امامت خاصه و نیز مباحث ولایت از منظر قرآن کریم با روش تفسیر موضوعی |
|
|
امامت امیرالمؤمنین علیه‌السلام ۱ | ۶۴ | تبیین راه‌های تشخیص امام و بررسی ادله نقلی و عقلی امامت و خلافت بلافصل امیرالمؤمنین علیه‌السلام |
|
|
امامت امیرالمؤمنین علیه‌السلام ۲ | ۳۲ | بررسی و نقد صلاحیت خلفای ثلاث |
|
|
امامت سایر ائمهعلیهم السلام | ۳۲ | تبیین ادله نقلی و عقلی امامت دیگر امامان، با توجه به شبهات زیدیه، اسماعیلیه و واقفیه |
|
|
تاریخ تحلیلی امامت ۱ و ۲ | ۶۴ | تحلیل وقایع مهم مرتبط با امر امامت، از زمان پیامبر اعظمصلی الله‌علیه‌وآله تا پایان غیبت صغری |
|
|
شبهه‌شناسی امامت | ۳۲ | پاسخ به شبهات جدید در عرصه امامت، مانند مشروعیت، مقبولیت، رابطه امامت و خاتمیت |
|
|
كلام مقارن | ۳۲ | بررسی عقلی و نقلی اصول كلام اسلامی، با تكیه بر ممیزات عقائد شیعه، مانند اسماء و صفات، عدل الهی، قضا و قدر، امر بین الامرین، بداء، تنزیه انبیاء، رجعت و تقیه |
|
|
مهدویت | ۴۸ | تبیین اشتراكات و اختلافات اعتقاد به منجی در ادیان و مذاهب و تبیین آموزه مهدویت، مبانی و مسائلی مانند فلسفه غیبت و انتظار، آثار وجودی امام غائب، ظهور و علائم آن، حكومت حضرت مهدی علیه السلام از دیدگاه شیعه |
|
|
ولایت فقیه | ۳۲ | تبیین نظام سیاسی شیعه در عصر غیبت و شناخت استدلالی رهبر و حاكم اجتماعی، شرائط، وظایف و اختیارات او، با رویكرد پاسخ به شبهات |
|
|
مأخذشناسی امامت | ۱۶ | معرفی توصیفی و تحلیلی كتب مهم امامت در فرق اسلامی، به ویژه منابع امامیه، مانند الشافی، شرح التجرید، الالفین، دلائل الصدق، الغدیر، عبقات الانوار و احقاق الحق |
|
|
احتجاجات معصومین پیرامون امامت | ۳۲ | بررسی و تبیین احتجاجات معصومینعلیهم السلامدرباره امامت و مسائل مرتبط با آن |
|
|
منابع فریقین | ۳۲ | اعتبارسنجی و بررسی مقایسه‌ای منابع اندیشه تشیع و تسنن، مانند: قرآن، سنت، عقل، اجماع و قول صحابی |
|
|
نقش امامان شیعه در فرهنگ و تمدن اسلامی | ۳۲ | بیان نقش ائمهعلیهم السلام در شكل‌گیری و رشد علوم، فنون، ادب، فرهنگ و هنر اسلامی |
|
|
تاریخ تشیع | ۳۲ | بررسی چگونگی پیدایش و سیر تطور تشیع، فرق مهم تشیع و دولت‌های مهم شیعی از آغاز تا كنون |
|
|
سیره اخلاقی معصومان | ۳۲ | آشنایی با سلوك و رفتار فردی و اجتماعی معصومینعلیهم السلام به صورت موضوعی |
|
|
نقد وهابیت | ۳۲ | آشنایی با تاریخ، جریانات، سازمان و تشكیلات وهابیت و نقد آموزه‌ها و عقاید آنها |
|
|
نقد بهائیت | ۳۲ | آشنایی با تاریخ، جریانات، سازمان و تشكیلات بهائیت و نقد آموزه‌ها و عقاید آنها |
|
|
اعتبارسنجی احادیث امامت | ۳۲ | ارزیابی و اعتبارسنجی روایات مهم باب امامت، با اشاره به مباحث مهم حدیث‌شناسی |
|
|
متون ادبی امامت | ۱۶+ ۸ نظری عملی | انس با متون فاخر نظم و نثر ادبی (عربی و فارسی) در باب امامت و ایجاد توان بهره‌گیری از آن |
|
|
وظایف امت نسبت به امام | ۳۲ | تبیین وظایفی مانند معرفت، بیعت، اطاعت، تولّی و تبری، محبت، أخذ علوم، نصیحت و احیاء امر ائمه علیهم السلام |
|
|
زبان تخصصی ۱ و ۲ | ۶۴+ ۳۲ نظری عملی | ایجاد توان فهم متون انگلیسی در حوزه امامت |
|
|
پایان‌نامه | ۱۹۲
عملی |
ارائه یك پژوهش جامع، همراه با نقد و بررسی و تتبع كافی در موضوع امامت |
| جمع | ۱۱۷۶ | ||
[۱]. این مصوبه قبلاً به عنوان مصوبه ۷۸۴ در جلسه ۱۶ کمیته بررسی و تصویب رشته‌ها، (دوره پنجم)، مورخ ۳۰/۶/۹۰ به تصویب رسیده بود، که پس از اصلاح مطابق تصمیم جلسه ۸۱ شورای عالی حوزه‌های علمیه (دوره ششم)، به مصوبه ۹۲۵ تغییر یافت.
[۲]. عنوان مصوبه، اصلاحی مصوبه ۸۲۸٫
[۳]. در این نظام، هر درس به صورت مستقل ارزیابی می‌شود و قبولی یا رد در یک درس، تأثیری در قبولی یا رد دروس دیگر ندارد