معرفی رشته فقه سیاسی – سطح چهار حوزه علمیه
مدرسه عالی فقه و علوم اسلامی قم
الف. دروس پیشنیاز رشته فقه سیاسی:
| ردیف | عنوان درس | تعداد واحد |
| ۱ | مبانی علم سیاست | ۲ |
| ۲ | اندیشه های سیاسی در غرب ۱و ۲ | ۴ |
| ۴ | جامعه شناسی سیاسی | ۲ |
| ۵ | نظریههای جدید در علم سیاست | ۲ |
| ۶ | اصول و نظریه های سیاست خارجی
و روابط بین الملل |
۲ |
| ۷ | مقدمه علم حقوق | ۲ |
| ۸ | حقوق اساسی جمهوری اسلامی | ۴ |
| ۹ | سیاست گذاری عمومی | ۲ |
| ۱۰ | حقوق بین الملل | ۲ |
| ۱۱ | حقوق مالیه عمومی | ۱ |
| ۱۲ | حقوق بشر | ۲ |
| جمع | ۲۵ | |
| ردیف | عنوان درس | واحد | محتوا |
| اندیشه سیاسی اسلام ۱ | ۲ | شناخت مفاهیم و مسائل بنیادین علم سیاست در منابع اسلامی و اندیشه اندیشمندان مسلمان و بویژه فقهای شیعه و اهل سنت | |
| اندیشه سیاسی اسلام۲ | ۲ | بررسی نظریهها و مکاتب اندیشه سیاسی در جهان اسلام ضمن تبیین پیدایش و سیر تحول آنها | |
| کلیات و منابع فقه سیاسی | ۳ | شناخت تعریف، موضوع، اهمیت، هدف ، قلمرو ، سیرتحول، مکاتب و منابع (عقل، عرف، سیره و … ) فقه سیاسی | |
| مبانی کلامی
فقه سیاسی |
۳ | اصل عدم ولایت افراد بر یکدیگر، اصل ولایت الهی، امامت، اصل ضرورت حکومت و نفی آنارشیسم- اصل عدم جدایی دین از سیاست و.. | |
| اصول فقه اجتماعی
و کاربرد آن در فقه سیاسی |
۳ | تبیین و بررسی رویکردها، اصول و روشهای فقه سیاسی شیعه و بیان تمایز آن با فقه عامه | |
| اهداف و وظایف حکومت اسلامی در منابع اسلامی(کتاب و سنت) | ۲ | فراهم کردن زمینه های سعادت، برقراری عدالت، شعائر و اجرای حدود الهی، امنیت، رفاه | |
| جمع | ۱۵ |
ب. مباحث کلیات فقه سیاسی که به صورت تحلیلی ارائه می گردد:
ج. ابواب فقهی که مباحث اصلی آن، همراه با مسائل مستحدثه به صورت دروس خارج هر روزه به مدت چهار سال با روش اجتهادی تدریس می شود:
| ردیف | عنوان درس |
| ۱ | قواعد فقه سیاسی
|
| ۲ | کتاب امر به معروف و نهی از منکر
تعریف معروف و منکر و شرایط، مراتب وظایف مدم و حکومت و …
|
| ۳ | کتاب جهاد
جهاد، دفاع، مرابطه، صلح و هدنه، دارالاسلام و دارالکفر، بغی، شورش، خروج، محاربه و قطاع الطریقو …..
|
| ۴ | ولایت فقیه
ادله، اوصاف و شرایط فقهی یا کلامی بودن ، ادله عقلی ونقلی، صفات وشرایط والی ، شرط «تابعیت» ، توقیتی بودن یا نبودن دوره حاکم اسلامی بصورت تطبیقی و با توجه به نظریههای جدید مبنا و ادلۀ مشروعیت منشأ مشروعیت قدرت (امامت، خلافت، ولایت فقیه، عادل،جائر(جائر کافر، جائر مخالف و جائر مومن)، نظریه های ولایت، وصایت، حسبه، انتصاب، انتخاب، بیعت، وکالت، جمهوریت و نقش مردم در حکومت ، مردم سالاری دینی، حکومت دیکتاتوری، لیبرال دموکراسی، سلطنت مشروعه نظریه دولت مشروطه جمهوری، پارلمانی و … از نگاه اسلام بحث می شود و مدل مطلوب اسلام به ترتیب اولویت تبیین و مستدل می گردد. مثلا در صورت عدم امکان تحقق ولایت فقیه شاید به ولایت عادل اکتفا کرد. اختیارات و شئون شئون حاکم اسلامی، ولایت مطلقه، احکام حکومتی، رابطه ولی امر با فقیهان و نهاد مرجعیت، چگونگی ضابطه مند شدن اختیارات رهبر در قانون اساسی و صلاه جمعه، صلاه عیدین، تعزیرات، رویت هلال |
| ۵ | منابع مالی حکومت اسلامی
مباحث اصلی: خمس، زکات، جزیه، انفال، اراضی و مالیات |
د. مباحث فقهی جدید و نو پدید که به صورت پژوهشی و یا سمیناری در دوره عالی پژوهشی موسسه به مدت دو سال زیر نظر اساتید مبرز و صاحب نظر طرح می گردد:
| ردیف | عنوان | محتوای اجمالی |
| ۱ | ساختار حکومت اسلامی | ساختار حکومت، تفکیک قوا ، قوه مقننه، مجریه، قضائیه، نهادها و نیز اختیارات و وظایف آنها، ولایت تقنینی مشروعیت قانونگذاری، جایگاه و اختیارات شورای نگهبان و مجمع ثشخیص، ساختار قوه مجریه، رابطه رییس جمهور با رهبر. نیروهای مسلح، جایگاه قوه قضائیه و دستگاه قضایی و قاضی از نظر فقهی |
| ۲ | فقه اطلاعات وامنیت | کودتا، جاسوسی، امنیت نظامی، انتظامی، فرهنگی، اقتصادی ، روانی و….، |
| ۳ | فقه مشارکت | رابطه مردم و حکومت، انتخابات، احزاب، فقه نظارت |
| ۴ |
فقه حقوق بشر |
حق حیات، حق امنیت، برابری( زن و مرد، اقلیتها) و آزادی ( آزادی عقیده، ارتداد، آزادی بیان و کتب ضاله، نقد حکومت و نافرمانی مدنی و ..) حقوق مردم بر دولت، حریم خصوصی، همکاری با نظام جور، و.. |
| ۵ |
فقه سیاست خارجی و روابط بین الملل |
اصول، قواعد، روش ها و تاکتیک های سیاست خارجی و روابط بین الملل، اهداف ملی و فرا ملی سیاست خارجی، ابلاغ و گسترش رسالت و دعوت اسلامی، دفاع از سرزمین ها و منافع مسلمانان، دفاع از نهضت های آزادی بخش و مستضعفان ، اتحاد ملل و دول مسلمان، مرزهای سرزمین اسلامی، معاهدات بین المللی، سازمانهای بین المللی، قرارداد ذمّه ، گفت وگو، تقیه، تولی، تبری، استجاره و امان، مصونیت دیپلماتیک و سفیران ، حضور در مجامع بین المللی، تألیف قلوب و…. |
قابل ذکر است که علاوه بر موضوعات فوق، مسائل مستحدثه و نوپدید دیگر هم به صورت پژوهش های موضوعی زیر نظر اساتید برجسته خارج قابل طرح می باشد.
این مباحث به صورت کاملاً پژوهشی و موضوع‌محور ارائه می‌شود؛ یعنی به جای طرح مباحث به ترتیب مطرح‌شده در کتب فقهی، محورِ دروس و پژوهش‌ها، موضوعات کلیدی و مورد ابتلائی خواهد بود که از سوی گروه تخصصی اعلام شده است. طلاب و فضلای دوره، نخست با هدایت اساتید مبرّز، کار پژوهشی عالمانه را روی این موضوعات انجام می‌دهند و پس از آن، به بررسی و نقد آن در جلسات مشترک گروه پرداخته می‌شود. پژوهش انجام‌شده باید به گونه‌ای باشد که بتواند در نهایت به عنوان مقاله پژوهشی و یا منبع درسی، مورد استناد و استفاده قرار گیرد.
. دروس پیشنیاز فقه خانواده
| ردیف | عنوان درس | تعداد واحد |
| ۱ | مقدمه علم حقوق | ۲ |
| ۲ | فلسفه حقوق | ۲ |
| ۳ | نظام خانواده در اسلام | ۴ |
| ۴ | حقوق خانواده ج.ا. ایران۱ | ۲ |
| ۵ | حقوق خانواده ج.ا. ایران۲ | ۲ |
| ۶ | آئین دادرسی خانواده | ۱ |
| ۷ | حقوق عمومی و خانواده | ۲ |
| ۸ | روانشناسی خانواده | ۲ |
| ۹ | جامعه‌شناسی خانواده | ۲ |
| ۱۰ | حقوق تطبیقی خانواده | ۲ |
| ۱۱ | فمینیسم و خانواده | ۲ |
| ۱۲ | زن و خانواده در اسناد بین المللی | ۲ |
| ۱۳ | آیات الاحکام خانواده | ۴ |
| جمع | ۲۹ | |
ب: ابواب فقهی که مباحث اصلی آن، همراه با مسائل مستحدثه به صورت دروس خارج هر روزه به مدت چهار سال با روش اجتهادی تدریس می شود:
| ردیف | عنوان درس |
| ۱ | فقه العقود
از آنجا که اصل فقه خانواده نکاح است و نکاح یکی از مصادیق عقد است، این درس با هدف تقویت توان اجتهادی طلاب در فقه معاملات و نیز بررسی مسائل مرتبط با معاملات در فقه خانواده ارائه می گردد : حق و تکلیف، جواز و لزوم عقد، معاطات، کیفیت و شرایط انعقاد عقود و شرایط متعاقدین، انحلال عقد |
| ۲ | کتاب النکاح
الف: مسائل مربوط به احکام و شرایط تشکیل خانواده احکام و شرایط تشکیل خانواده: احکام الخطبه، ولایت، عقد و شرایط، مهریه موانع تشکیل خانواده. نسب (اقسام نسب، راه‌های اثبات نسب مشروع، اقرار به نسب و آثار آن، نفی نسب، نفی ولد،) مصاهره و لواحق، رضاع، کفر، عیوب، ارتباط نامشروع مانند زنا و نکاح محرّم ب: آثار نکاح مدیریت خانواده، نفقه و توارث احکام الاولاد ، اشتغال زوجه، قسم، حق حبس ، خروج از منزل، وظایف مالی خانواده، حجر، امور حسبیه، حقوق و تکالیف زن و شوهر، ایلاء نشوز و تمکین
|
| ۳ | کتاب الطلاق
ناسازگاری، طلاق، فسخ و موجبات آن (مانند وجود عیوبی مشخص در زن و مرد)، تدلیس، بذل مدت انحلال قهری: رضاع طاری، ارتداد، لعان، ظهار، خلع و…..
|
|
۴ |
ابواب فقه الاولاد:
نسب – رضاع- حضانت ، ولایت و قیمومیت اقسام ولایت بر صغار یا مراتب ولایت(ولایت اب، جد ابی، وصی، ضامن جریر، و حاکم شرع یا وکیل او، ولایت قهری ابواب فقه النفقات: در این قسمت وظایف شوهر و پدر در مورد نفقه زن و فرزند و شرایط و مستقطات آن مورد بحث قرار می گیرد.
|
| ۵ | فقه روابط زن و مرد در بیرون خانواده
احکام نگاه زن به مرد و مرد به زن – احکام تماس زن با مرد- احکام پوشش زن و مرد و..
|
| ۶ |
قواعد فقهی (اصول و قواعد حاکم بر خانواده) قواعدعامه: – المومنون عند شروطهم – لاضرر . – عسر و حرج – ولایت حاکم بر ممتنع، – غرور، – الزام، اصول حاکم بر شکل‌گیری خانواده: – اصول آزادی ، – مساوات – وحدت، اصول حاکم بر مدیریت و اقتصاد خانواده: – اصل قوامیت (ریاست مرد). – معروف. – مودت و رحمت. – شفقت. استقلال اموال زوجین ، – لا ربا بین الولد و الوالد اصول حاکم بر حقوق خانواده : – عدالت. – تقدم اخلاق بر حقوق و – خصوصی بودن حقوق خانواده، – رضاع، فراش، – رجوع، |
ج: مسائل مستحدثه خانواده که به صورت پژوهشی و یا سمیناری در دورۀ عالی پژوهشی به مدت دو سال تحت نظر اساتید برجسته و صاحب نظر ارائه می گردد.
| از قبیل: |
| عده زنان نابارور، تغییر جنسیت، بانک شیر، پیشگیری،
سقط جنین، تلقیح مصنوعی، برداشتن رحم ، رحم اجارهای، اهدای جنین، سلولهای بنیادی، شبیه سازی و …
|
این مباحث به صورت کاملاً پژوهشی و موضوع‌محور ارائه می‌شود؛ یعنی به جای طرح مباحث به ترتیب مطرح‌شده در کتب فقهی، محورِ دروس و پژوهش‌ها، موضوعات کلیدی و مورد ابتلائی خواهد بود که از سوی گروه تخصصی اعلام شده است. طلاب و فضلای دوره، نخست با هدایت اساتید مبرّز، کار پژوهشی عالمانه را روی این موضوعات انجام می‌دهند و پس از آن، به بررسی و نقد آن در جلسات مشترک گروه پرداخته می‌شود. پژوهش انجام‌شده باید به گونه‌ای باشد که بتواند در نهایت به عنوان مقاله پژوهشی و یا منبع درسی، مورد استناد و استفاده قرار گیرد.