معرفی رشته فقه سیاسی – سطح چهار حوزه علمیه
مدرسه عالی فقه و علوم اسلامی قم
الف. دروس پیشنیاز رشته فقه سیاسی:
| ردیف |
عنوان درس |
تعداد واحد |
| ۱ |
مبانی علم سیاست |
۲ |
| ۲ |
اندیشه های سیاسی در غرب ۱و ۲ |
۴ |
| ۴ |
جامعه شناسی سیاسی |
۲ |
| ۵ |
نظریههای جدید در علم سیاست |
۲ |
| ۶ |
اصول و نظریه های سیاست خارجی
و روابط بین الملل |
۲ |
| ۷ |
مقدمه علم حقوق |
۲ |
| ۸ |
حقوق اساسی جمهوری اسلامی |
۴ |
| ۹ |
سیاست گذاری عمومی |
۲ |
| ۱۰ |
حقوق بین الملل |
۲ |
| ۱۱ |
حقوق مالیه عمومی |
۱ |
| ۱۲ |
حقوق بشر |
۲ |
| جمع |
۲۵ |
| ردیف |
عنوان درس |
واحد |
محتوا |
|
اندیشه سیاسی اسلام ۱ |
۲ |
شناخت مفاهیم و مسائل بنیادین علم سیاست در منابع اسلامی و اندیشه اندیشمندان مسلمان و بویژه فقهای شیعه و اهل سنت |
|
اندیشه سیاسی اسلام۲ |
۲ |
بررسی نظریهها و مکاتب اندیشه سیاسی در جهان اسلام ضمن تبیین پیدایش و سیر تحول آنها |
|
کلیات و منابع فقه سیاسی |
۳ |
شناخت تعریف، موضوع، اهمیت، هدف ، قلمرو ، سیرتحول، مکاتب و منابع (عقل، عرف، سیره و … ) فقه سیاسی |
|
مبانی کلامی
فقه سیاسی |
۳ |
اصل عدم ولایت افراد بر یکدیگر، اصل ولایت الهی، امامت، اصل ضرورت حکومت و نفی آنارشیسم- اصل عدم جدایی دین از سیاست و.. |
|
اصول فقه اجتماعی
و کاربرد آن در فقه سیاسی |
۳ |
تبیین و بررسی رویکردها، اصول و روشهای فقه سیاسی شیعه و بیان تمایز آن با فقه عامه |
|
اهداف و وظایف حکومت اسلامی در منابع اسلامی(کتاب و سنت) |
۲ |
فراهم کردن زمینه های سعادت، برقراری عدالت، شعائر و اجرای حدود الهی، امنیت، رفاه |
|
جمع |
۱۵ |
|
ب. مباحث کلیات فقه سیاسی که به صورت تحلیلی ارائه می گردد:
ج. ابواب فقهی که مباحث اصلی آن، همراه با مسائل مستحدثه به صورت دروس خارج هر روزه به مدت چهار سال با روش اجتهادی تدریس می شود:
| ردیف |
عنوان درس |
| ۱ |
قواعد فقه سیاسی
|
| ۲ |
کتاب امر به معروف و نهی از منکر
تعریف معروف و منکر و شرایط، مراتب وظایف مدم و حکومت و …
|
| ۳ |
کتاب جهاد
جهاد، دفاع، مرابطه، صلح و هدنه، دارالاسلام و دارالکفر، بغی، شورش، خروج، محاربه و قطاع الطریقو …..
|
| ۴ |
ولایت فقیه
ادله، اوصاف و شرایط
فقهی یا کلامی بودن ، ادله عقلی ونقلی، صفات وشرایط والی ، شرط «تابعیت» ، توقیتی بودن یا نبودن دوره حاکم اسلامی بصورت تطبیقی و با توجه به نظریههای جدید
مبنا و ادلۀ مشروعیت
منشأ مشروعیت قدرت (امامت، خلافت، ولایت فقیه، عادل،جائر(جائر کافر، جائر مخالف و جائر مومن)، نظریه های ولایت، وصایت، حسبه، انتصاب، انتخاب، بیعت، وکالت، جمهوریت و نقش مردم در حکومت ، مردم سالاری دینی، حکومت دیکتاتوری، لیبرال دموکراسی، سلطنت مشروعه نظریه دولت مشروطه جمهوری، پارلمانی و … از نگاه اسلام بحث می شود و مدل مطلوب اسلام به ترتیب اولویت تبیین و مستدل می گردد. مثلا در صورت عدم امکان تحقق ولایت فقیه شاید به ولایت عادل اکتفا کرد.
اختیارات و شئون
شئون حاکم اسلامی، ولایت مطلقه، احکام حکومتی، رابطه ولی امر با فقیهان و نهاد مرجعیت، چگونگی ضابطه مند شدن اختیارات رهبر در قانون اساسی و صلاه جمعه، صلاه عیدین، تعزیرات، رویت هلال |
| ۵ |
منابع مالی حکومت اسلامی
مباحث اصلی: خمس، زکات، جزیه، انفال، اراضی و مالیات |
د. مباحث فقهی جدید و نو پدید که به صورت پژوهشی و یا سمیناری در دوره عالی پژوهشی موسسه به مدت دو سال زیر نظر اساتید مبرز و صاحب نظر طرح می گردد:
| ردیف |
عنوان |
محتوای اجمالی |
| ۱ |
ساختار حکومت اسلامی |
ساختار حکومت، تفکیک قوا ، قوه مقننه، مجریه، قضائیه، نهادها و نیز اختیارات و وظایف آنها، ولایت تقنینی مشروعیت قانونگذاری، جایگاه و اختیارات شورای نگهبان و مجمع ثشخیص، ساختار قوه مجریه، رابطه رییس جمهور با رهبر. نیروهای مسلح، جایگاه قوه قضائیه و دستگاه قضایی و قاضی از نظر فقهی |
| ۲ |
فقه اطلاعات وامنیت |
کودتا، جاسوسی، امنیت نظامی، انتظامی، فرهنگی، اقتصادی ، روانی و….، |
| ۳ |
فقه مشارکت |
رابطه مردم و حکومت، انتخابات، احزاب، فقه نظارت |
| ۴ |
فقه حقوق بشر |
حق حیات، حق امنیت، برابری( زن و مرد، اقلیتها) و آزادی ( آزادی عقیده، ارتداد، آزادی بیان و کتب ضاله، نقد حکومت و نافرمانی مدنی و ..) حقوق مردم بر دولت، حریم خصوصی، همکاری با نظام جور، و.. |
| ۵ |
فقه سیاست خارجی و روابط بین الملل |
اصول، قواعد، روش ها و تاکتیک های سیاست خارجی و روابط بین الملل، اهداف ملی و فرا ملی سیاست خارجی، ابلاغ و گسترش رسالت و دعوت اسلامی، دفاع از سرزمین ها و منافع مسلمانان، دفاع از نهضت های آزادی بخش و مستضعفان ، اتحاد ملل و دول مسلمان، مرزهای سرزمین اسلامی، معاهدات بین المللی، سازمانهای بین المللی، قرارداد ذمّه ، گفت وگو، تقیه، تولی، تبری، استجاره و امان، مصونیت دیپلماتیک و سفیران ، حضور در مجامع بین المللی، تألیف قلوب و…. |
قابل ذکر است که علاوه بر موضوعات فوق، مسائل مستحدثه و نوپدید دیگر هم به صورت پژوهش های موضوعی زیر نظر اساتید برجسته خارج قابل طرح می باشد.
این مباحث به صورت کاملاً پژوهشی و موضوع‌محور ارائه می‌شود؛ یعنی به جای طرح مباحث به ترتیب مطرح‌شده در کتب فقهی، محورِ دروس و پژوهش‌ها، موضوعات کلیدی و مورد ابتلائی خواهد بود که از سوی گروه تخصصی اعلام شده است. طلاب و فضلای دوره، نخست با هدایت اساتید مبرّز، کار پژوهشی عالمانه را روی این موضوعات انجام می‌دهند و پس از آن، به بررسی و نقد آن در جلسات مشترک گروه پرداخته می‌شود. پژوهش انجام‌شده باید به گونه‌ای باشد که بتواند در نهایت به عنوان مقاله پژوهشی و یا منبع درسی، مورد استناد و استفاده قرار گیرد.
. دروس پیشنیاز فقه خانواده
| ردیف |
عنوان درس |
تعداد واحد |
| ۱ |
مقدمه علم حقوق |
۲ |
| ۲ |
فلسفه حقوق |
۲ |
| ۳ |
نظام خانواده در اسلام |
۴ |
| ۴ |
حقوق خانواده ج.ا. ایران۱ |
۲ |
| ۵ |
حقوق خانواده ج.ا. ایران۲ |
۲ |
| ۶ |
آئین دادرسی خانواده |
۱ |
| ۷ |
حقوق عمومی و خانواده |
۲ |
| ۸ |
روانشناسی خانواده |
۲ |
| ۹ |
جامعه‌شناسی خانواده |
۲ |
| ۱۰ |
حقوق تطبیقی خانواده |
۲ |
| ۱۱ |
فمینیسم و خانواده |
۲ |
| ۱۲ |
زن و خانواده در اسناد بین المللی |
۲ |
| ۱۳ |
آیات الاحکام خانواده |
۴ |
| جمع |
۲۹ |
ب: ابواب فقهی که مباحث اصلی آن، همراه با مسائل مستحدثه به صورت دروس خارج هر روزه به مدت چهار سال با روش اجتهادی تدریس می شود:
| ردیف |
عنوان درس |
| ۱ |
فقه العقود
از آنجا که اصل فقه خانواده نکاح است و نکاح یکی از مصادیق عقد است، این درس با هدف تقویت توان اجتهادی طلاب در فقه معاملات و نیز بررسی مسائل مرتبط با معاملات در فقه خانواده ارائه می گردد :
حق و تکلیف، جواز و لزوم عقد، معاطات، کیفیت و شرایط انعقاد عقود و شرایط متعاقدین، انحلال عقد |
| ۲ |
کتاب النکاح
الف: مسائل مربوط به احکام و شرایط تشکیل خانواده
احکام و شرایط تشکیل خانواده: احکام الخطبه، ولایت، عقد و شرایط، مهریه موانع تشکیل خانواده. نسب (اقسام نسب، راه‌های اثبات نسب مشروع، اقرار به نسب و آثار آن، نفی نسب، نفی ولد،) مصاهره و لواحق، رضاع، کفر، عیوب، ارتباط نامشروع مانند زنا و نکاح محرّم
ب: آثار نکاح
مدیریت خانواده، نفقه و توارث احکام الاولاد ، اشتغال زوجه، قسم، حق حبس ، خروج از منزل، وظایف مالی خانواده، حجر، امور حسبیه، حقوق و تکالیف زن و شوهر، ایلاء نشوز و تمکین
|
| ۳ |
کتاب الطلاق
ناسازگاری، طلاق، فسخ و موجبات آن (مانند وجود عیوبی مشخص در زن و مرد)، تدلیس، بذل مدت انحلال قهری: رضاع طاری، ارتداد، لعان، ظهار، خلع و…..
|
|
۴ |
ابواب فقه الاولاد:
نسب – رضاع- حضانت ، ولایت و قیمومیت اقسام ولایت بر صغار یا مراتب ولایت(ولایت اب، جد ابی، وصی، ضامن جریر، و حاکم شرع یا وکیل او، ولایت قهری
ابواب فقه النفقات:
در این قسمت وظایف شوهر و پدر در مورد نفقه زن و فرزند و شرایط و مستقطات آن مورد بحث قرار می گیرد.
|
| ۵ |
فقه روابط زن و مرد در بیرون خانواده
احکام نگاه زن به مرد و مرد به زن – احکام تماس زن با مرد- احکام پوشش زن و مرد و..
|
| ۶ |
قواعد فقهی (اصول و قواعد حاکم بر خانواده)
قواعدعامه: – المومنون عند شروطهم – لاضرر . – عسر و حرج – ولایت حاکم بر ممتنع، – غرور، – الزام،
اصول حاکم بر شکل‌گیری خانواده: – اصول آزادی ، – مساوات – وحدت،
اصول حاکم بر مدیریت و اقتصاد خانواده: – اصل قوامیت (ریاست مرد). – معروف. – مودت و رحمت. – شفقت. استقلال اموال زوجین ، – لا ربا بین الولد و الوالد
اصول حاکم بر حقوق خانواده : – عدالت. – تقدم اخلاق بر حقوق و – خصوصی بودن حقوق خانواده، – رضاع، فراش، – رجوع، |
ج: مسائل مستحدثه خانواده که به صورت پژوهشی و یا سمیناری در دورۀ عالی پژوهشی به مدت دو سال تحت نظر اساتید برجسته و صاحب نظر ارائه می گردد.
| از قبیل: |
| عده زنان نابارور، تغییر جنسیت، بانک شیر، پیشگیری،
سقط جنین، تلقیح مصنوعی، برداشتن رحم ،
رحم اجارهای، اهدای جنین، سلولهای بنیادی،
شبیه سازی و …
|
این مباحث به صورت کاملاً پژوهشی و موضوع‌محور ارائه می‌شود؛ یعنی به جای طرح مباحث به ترتیب مطرح‌شده در کتب فقهی، محورِ دروس و پژوهش‌ها، موضوعات کلیدی و مورد ابتلائی خواهد بود که از سوی گروه تخصصی اعلام شده است. طلاب و فضلای دوره، نخست با هدایت اساتید مبرّز، کار پژوهشی عالمانه را روی این موضوعات انجام می‌دهند و پس از آن، به بررسی و نقد آن در جلسات مشترک گروه پرداخته می‌شود. پژوهش انجام‌شده باید به گونه‌ای باشد که بتواند در نهایت به عنوان مقاله پژوهشی و یا منبع درسی، مورد استناد و استفاده قرار گیرد.
برای مشاهده سایر رشته های تخصصی سطح چهار کلیک کنید